Marienburg.pl

Siostra Irena · Administrator **Pomogła:** 14 razy

O rany, co za różnica, ważne, że uczczono czyjąś pamięć

Hagedorn · Administrator **Pomógł:** 28 razy

wyludniacz

harry · **Pomógł:** 2 razy

Witam.
W minioną sobotę znalazłem płytę nagrobną.
Wykonana jest z grysu bazaltowego wtopionego w ciemny beton. Napisy są dwujęzyczne niemieckie i hebrajskie.
Możliwe, że ... zapewne pochodzi z cmentarza ze Sztumu, gdyż znalazłem ją około 100m od niego.
Dziś pokazałem ją Panu Sławkowi z kościółka z centrum. Chyba mu się spodobała. Jest w idealnym stanie, waży najmniej 150 kg. Sam nie mogłem jej ruszyć. Zdjęć nie robiłem, fatalna pogoda, do tej pory mam ubłocone buty.
Co ciekawe oprócz macewy znajduje się tam jeszcze kilka sześciennych bloków betonowych z wyżłobionymi liniami. Spotykałem takie ozdobniki na innych starych cmentarzach. Możliwe, że pod nimi są także inne płyty nagrobne.
Pozdrawiam.

Hagedorn · Administrator **Pomógł:** 28 razy

kapitalne odkrycie, byłem pewny, że zachowały się gdzieś jeszcze jakieś macewy w okolicy!
zerknij na PW ;-)

Hagedorn · Administrator **Pomógł:** 28 razy

dziś z Harrym udaliśmy się na gruzowisko, gdzie znalazł macewę - udało nam się ją trochę odczyścić i odcyfrować parę danych. przy okazji rozejrzeliśmy się w okolicy i znaleźliśmy sporo fragmentów ewidentnie pochodzących z cmentarza! planujemy w związku z tym małą akcję wczesną wiosną (przełom marca i kwietnia - któryś słoneczny weekend) i zapraszamy wszystkich ewentualnych chętnych do pomocy - uzbroimy się w kilof i łopatę i postaramy przetrząsnąć całą tę górę gruzu i kamieni - być może znajdziemy kolejne płyty lub przynajmniej ich fragmenty!
wracając do odkrytej przez Harry'ego macewy - to chyba pierwsze konkretne imię i nazwisko ze sztumskiego kirkutu! płyta jest jednostronna - u góry napis w języku hebrajskim, poniżej po niemiecku: "Hier ruht unsere... Mutter... etc."
i tu mała ciekawostka: Therese Friedländer geb. Tarczinski oraz daty: ur. 1840 - zm. 1919
zważywszy na fakt, że "Teresa" jest raczej katolickim imieniem (do tego z domu Tarczyńska!) być może było to mieszane małżeństwo, a sama Therese przeszła na judaizm po ślubie?
poniżej kilka dzisiejszych fotek - płyta zostanie przetransportowana do muzeum na Rynku.

macewa 1.JPG
stare gruzowisko w chaszczach z macewą na pierwszym planie

Plik ściągnięto 243 raz(y) 238,96 KB

macewa 2.JPG
z grubsza odczyszczona płyta

Plik ściągnięto 117 raz(y) 231,6 KB

macewa 3.JPG
część z tekstem hebrajskim

Plik ściągnięto 112 raz(y) 222,72 KB

macewa 4.JPG
część z tekstem niemieckim

Plik ściągnięto 112 raz(y) 279,43 KB

macewa 5.JPG
cała płyta w porannym słońcu

Plik ściągnięto 128 raz(y) 221,07 KB

francula · Mr Bimler **Pomógł:** 11 razy

Rewelacja. :ok:

Ja z chęcią pomogę, jak zdrowie i czas pozwolą.

brat · Admin www.sztum.info.pl

Ja również się przyłączę do pomocy ;-)

Hagedorn · Administrator **Pomógł:** 28 razy

nazwisko Dawida Friedländera (zm. 1916) oraz jego żony Theresy Friedländer (zm. 1919) w ewidencji cmentarnej sztumskiego kirkutu (otrzymanej od Freda Zimmaka):

Therese Friedlaender.jpg

Plik ściągnięto 124 raz(y) 84,24 KB

nadbrzeze3a

Oto kilka wiadomości na temat cmentarza w Sztumie.

Utworzono cmentarz bez wpisu do ksiąg wieczystych.

W 1899 roku Hermann Aron, Louis Philipp i Isidor Friedlaender napisali pismo z prośbą o wpis.
Dnia 10.01.1899 otrzymali od Magistratu i Policji w Sztumie potwierdzenie, że cmentarz należy do Gminy Żydowskiej już od 44 lat. Powierzchnia razem wynosiła 13 arów i 87 m.

Z powodu 44-letniego posiadania wpisano cmentarz do ksiąg gruntowych dnia 11.01.1899 roku. Gmina Żydowska została prawnym właścicielem.

W 1927 rok cmentarz miał powierzchnię 17 a i 54 m., obok łąka i pole 21 arów 50 m. Od 14.12.1929 roku połączone parcele utworzyły razem cmentarz o wielkości 39 arów 04 m. W 1936 roku wpis ten potwierdzono.

Miasto Sztum wykupiło dnia 28.06.1939 roku za 650 marek parcele 392/32, 395/32, 391/32, 163/33.
Ze strony żydowskiej przedstawicielem był miejski inspektor Helmut Granitzki, a ze strony miasta sekretarz miejski Herbert Krüger, który działał w imieniu burmistrza dr Josefa Nester'a ze Sztumu.

Była to: Synagoga i cmentarz.

Spisałam z akt znajdujących się w Archiwum w Malborku.

nadbrzeze3a

Niedaleko cmentarza rodzice moi posiadali małe pole, które musiało być obsadzone. Z tego to powodu spędzałam tam wiosną i jesienią dużo czasu. Oczywiście nie pomagałam rodzicom, tylko bawiłam się na cmentarzu żydowskim. Ulubionym moim grobem, na którym siedziałam, był grób Salome... nazwiska niestety nie pamiętam. Piękna czarna, marmurowa płyta otoczona czarnymi słupkami. Na cmentarzu przeważały groby wykonane z czarnego marmuru. Cały cmentarz obrośnięty był zielonym bluszczem. Jeżeli chciałam sobie zrobić miejsce do dalszej zabawy, to musiałam odsłonić bluszcz, aby podziwiać egzotyczne dla mnie napisy w języku niemieckim i hebrajskim.
Około roku 1972 pokazywałam Sztum przyszłemu mężowi, trafiliśmy do parku i niestety nie zobaczyłam mojego cmentarza. Idąc dalej, przechodząc przez płoty, odnalazłam moją Salome na gruzowisku. Do dzisiaj widzę czarne marmury wymieszane z dużymi kawałami cementu- na wysypisku śmieci.
Smutek mnie ogarnia.

Hagedorn · Administrator **Pomógł:** 28 razy

dziękuję nadbrzeże3a za te wspomnienia! każdy taki okruch wspomnień pozwala co nieco zrekonstruować historię tego cmentarza...

leszek

O historii Żydów sztumskich będzie mowa równiez w drugim numerze kwartalnika Prowincja, który już wkrótce się ukaże.