Marienburg.pl

[Ewingi]

Johann Caspar (Jan Kasper, też Kaspar) Hindersin jest jednym z nielicznych architektów wschodniopruskich, który zapisał się w historii architektury światowej. Pisze o nim m.inn. Brian Knox, w monografii The Architecture of Poland wydanej w Nowym Jorku w 1971r. Jego twórczość adnotowana jest również w polskiej literaturze poświęconej architekturze. Wymienić tu można np. prace Stanisława Łozy, Architekci i budowniczowie w Polsce z 1954r., czy Jerzego Z. Łozińskiego, Pomniki Sztuki w Polsce z 1985r. Jego imieniem nazwana została jedna z ulic w Berlinie.


Hindersin, znakomity wschodniopruski budowniczy dworów i pałaców urodził się w kwietniu 1677r. w Myśliborzu jako syn miejskiego sędziego. Pierwsze wzmianki pojawiają się o nim w 1701r. przy pomiarach i pracach budowlanych pałacu w Markowie, koło Morąga, u burgrabiego i grafa Krzysztofa Fryderyka zu Dohna. Najprawdopodobniej według projektu i pod kierunkiem Hindersina powstał ten pałac, będący reprezentacyjną siedzibą rodu zu Dohna-Reichertswalde. Następnie, od 1704r. był on zatrudniony przy pracach budowlanych zespołu pałacowego w Słobitach, koło Pasłęka u feldmarszałka grafa Aleksandra zu Dohna (do 1721r.). Jego dziełem jest także pałacyk w Dawidach. W 1719r. nadał on też ostateczną formę pałacowi Dohnów w Morągu. Hindersin był nadwornym architektem tego jednego z najważniejszych arystokratycznych rodów pruskich. Od 1717r. jest on jednocześnie na służbie państwowej (Landmeister), a od 1724r. pełni obowiązki krajowego mistrza budowlanego (Landbaumeister) pow. oberlandziego. Do jego zadań należało wykonanie projektów odbudowy spalonych, w wyniku pożarów, miast Zalewa i Biskupca. Był także znany z budowli wodnych i odwadniających oraz projektów odbudowy kościołów. Po śmierci jego chlebodawcy, 25 lutego 1728 r. przeniósł się do majątku w Mazankach, koło Zalewa, należącego do rodziny Goddentau, który prawdopodobnie dzierżawił. Zmarł tamże, w 1738r. Miał ośmioro dzieci, wszystkie urodzone w Słobitach. Jego żona była wymieniona jeszcze w 1747r. jako chrzestna w zalewskiej księdze kościelnej.

Zalewski epizod działalności Hindersina

W niedzielę 21 kwietnia, 1720 r., o godzinie 9 wieczorem, wskutek wyładowań spowodowanych groźną burzą, wybuchł pożar na wieży zalewskiego kościoła i w ciągu 3 godzin spaliło się wiązanie jej dachu. Na domiar złego, jeden z dużych dzwonów pękł. Szkody byłyby większe gdyby nie ofiarność i odwaga murarza Jerzego Schwartza i mistrza ciesielskiego Samuela Sallacha z Zalewa oraz pilarza desek Michała Böse z Jarnołtowa, którzy z narażeniem życia gasili pożar. Naprawa szkód trwała do jesieni 1723 r. Pracami budowlanymi kierował wówczas Jan Kasper Hindersin.
W pierwszym półwieczu XVIII wieku zaczęto likwidować pustki w Zalewie, które były następstwem wielkiego pożaru miasta w 1688r. Król Fryderyk Wilhelm I wydał w latach 1722 i 1726 dwa dekrety o odbudowie i przyśpieszeniu zasiedlenia pustych miejsc w „bardzo podupadającym mieście Zalewo”. Zapewniały one budowniczym, w ramach państwowej pomocy, pokrycie od 12% do 15% kosztów budowy, prócz tego dostawy materiałów budowlanych jak drewno, kamienie i wapno, także 6-letnie zwolnienie ze wszystkich miejskich ciężarów, które uiszczane były do królewskiej kasy. Dużą rolę w odbudowie miasta odegrał Hindersin. Otrzymał on zlecenie zaprojektowania dla Zalewa typowego domu mieszkalnego, w ramach tradycyjnych form budowlanych. Kalkulacja kosztów budowy uwzględniała pomoc państwa dla miasta. Był to przykład wczesnego „socjalnego budownictwa mieszkaniowego”. Projekt jego autorstwa, dwupiętrowego domu w Zalewie z 1726r., uwidacznia subtelnie czystą proporcję budowlaną. Ten mały budynek, według C. Lorka, historyka architektury, był skończenie czysty pod względem struktury.

Źródła: S.M., Johann Caspar Hinderein. Nadworny architekt rodu Dohnów. Biografie dawnych artystów Warmii i Mazur, w: Warmia i Mazury, nr 11/1968, s.29; Crommelt C., Schlobittens Schlossbaumeister. J.C.Hindersins Wirken in Oberland, Das Ostpreussenblatt 15/1964, Fo 2, s.10; Krollmann Chr., Altpreussische Biographie, Königsberg 1941, Bd.1, s.277; Lorck v. Carl E.L., Landschlösser und Gutshäuser in Ost-und Westpreussen, Frankfurt 1972, s.98; Weise E., Ost-und Westpreussen, Stuttgart 1966, s. 148; Strauß G., Zur Baugeschichte von St. Johann in Saalfeld, w: Mitteilungen des Vereins für die Geschichte von Ost- und Westpreußen, 19/1944, s.20-23; Skrodzki K., Dzieje Ziemi Zalewskiej, Zalewo 2005, s.142 i 146; http://de.wikipedia.org/w...aspar_Hindersin .

---

Hindersin-budynekZalewo.jpg Projekt domu dla Zalewa autorstwa Hindersina z 1726 r.

Plik ściągnięto 4635 raz(y) 49,52 KB

Dewitz1.JPG Zalewo ok.1750r., rysunek J. Dewitza

Plik ściągnięto 4635 raz(y) 115,45 KB

1730_Homanno_Borussiae.jpg Oberland w czasach Hindersina Homanno, Regnum Borussiæ, po 1730r.

Plik ściągnięto 4635 raz(y) 92,3 KB